Toplumsal yapıların ve bireylerin etkileşimini anlamaya çalışan bir araştırmacı olarak yazıya başlamak gerekirse: insan toplumlarında ölçü birimleri de yalnız teknik birer araç değildir; semboller, gelenekler ve güç ilişkileriyle dokunmuş sosyal pratiklerin taşlarıdır. “1 gros kaç kilogramdır?” sorusu, ilk bakışta yalnızca bir dönüşüm talebi gibidir, fakat bu soru üzerinden toplumsal normlar, kültürel görece değerler ve cinsiyet rollerinin nasıl biçimlendiğini görmek mümkündür. Ölçü sistemleri dahi toplumsal bir yapılaşmadır: kim standardı koyar, kim ölçüyü kullanır, kim sorgular?
Aşağıda bu dönüşümü önce teknik olarak açıklayacak; ardından toplumsal düzeyde norm, cinsiyet ve kültürel pratiklerle ilişkilendireceğim.
—
1 gros kaç kilogramdır? Teknik açıklama
“Gros” (İng. gros), tarihsel olarak bazı sistemlerde kullanılan eski bir ağırlık birimidir. Günümüzde yaygın olarak kullanılmaz; modern ölçü sistemi kilogram ve gram gibi SI birimleriyle işler.
– Bir gros = 0,003824 kilogram olarak kabul edilir. [1]
– Yani 1 gros, yaklaşık 3,824 gramdır.
– Tersine, 1 kilogram = ~ 261,506 gros eder. [2]
Dolayısıyla, teknik bağlamda “1 gros kaç kg?” sorusunun yanıtı 0,003824 kg’dır.
Bu teknik bilgi sabittir; ama ölçü biriminin tarihsel ve kültürel katmanlarını çözümlerken toplumsal bakış açısı devreye girer.
—
Toplumsal normlar ve ölçü birimleri: kim belirler, kim takip eder?
Bir toplumda hangi ölçü birimlerinin geçerli olacağı kararı, teknik gerekliliklerin ötesinde otorite, egemenlik ve kültürel iktidar ile ilgilidir. Ölçü birimi, devlet, bilim kurumu, ticaret odası gibi güç alanlarının belirlediği normdur. Bireyler bu normlara uymayı öğrenir; norm dışı ölçüler genellikle “kusurlu, ilkel, geleneksel” olarak damgalanır.
Örneğin, kırsal bölgelerde geçmişte “okka”, “dirhem”, “yoke” gibi eski ölçüler kullanılırdı. Kentleşme, devlet merkeziyetçisi uygulamalar ve bilimsel standartlaşma bu eski ölçülerin yerini kilogram gibi evrensel birimlere bıraktırdı. Böylece, teknik ölçü sistemi ile toplumsal norm birbirine kenetlendi.
Normlar, bireyleri ölçü birimi kullanımında “doğru/yanlış” ikiliğine zorlar. “Kilogram kullanmak çağdaş, gros kullanmak ilkel” gibi yargılar, toplumsal beklentilerin biçimidir.
—
Cinsiyet rolleri ve ölçüyle ilişkisellik: yapısal ve ilişkisel ayrım
Toplumlarda cinsiyet rolleri genellikle iki kutba yerleştirilir: erkekler yapısal işlevlerden (inşa, teknik, standart belirleme), kadınlar ilişkisel bağlardan (ev, bağ kurma, günlük pratik) sorumlu tutulur. Ölçü birimleri, teknik bir sahaya aitmiş gibi erkek işi sayılır; kadınların günlük ölçü pratikleri – mutfakta tat ayarı, kap ölçüleri, tarif – genellikle “gönüllü ölçü uygulamaları” olarak görülür.
Örneğin:
– Erkekler: inşaatta ton, kilogram, metrekare gibi birimlerle teknik proje çizimi, yapı hesapları işine yönelir. Ölçü standartlarını, mühendisliği, altyapıyı oluştururlar.
– Kadınlar: ev içi mutfak ölçüleri (bardak, kaşık, fincan), tariflerin oranları, evin ölçülü düzeniyle ilişkilendirilir. Bu ölçüler resmi standartların dışında, pratik kültürle şekillenmiş ölçülerdir.
Dolayısıyla, “1 gros kaç kg?” gibi sorular teknik bir alanda görünür; fakat bu sorunun gündelik ev pratiğinde bir karşılığı pek yoktur çünkü kadınların mutfakta kullandığı ölçüler genellikle yerel, geleneksel ve resmi ölçü sistemleriyle uyumsuz olabilir. Bu da ölçü birimlerinin toplumsal cinsiyet kullanımlarıyla örtüştüğünü gösterir.
—
Kültürel pratikler, ölçü birimleri ve sembolik güç
Kültürler arasında ölçü birimleri farklıdır: İngiliz sistemi, metrik sistem, eski yerel sistemler… Bu farklılık, kültürel kimlik taşır. Bir toplum, ölçü sistemini terk edip başka sisteme geçerken, teknik adaptasyon yanında kültürel dönüşüm de yaşar. O ölçü birimiyle birlikte düşünce, pratik ve bellek de yer değiştirir.
Ölçü sistemi, sembolik bir güç aracıdır: kim ölçü birimini dayatır, kim bu değişime direnç gösterir? Örneğin, bazı kırsal topluluklarda eski ölçüler hâlâ kullanılır, nostaljik değeri vardır; bu da ölçü biriminin kültürel bir bağlılık alanı olduğunu gösterir.
“1 gros kaç kg?” ifadesi bile egzotik ya da eski zamanlara ait bir söylemdir; modern toplumlarda “gros” kullanımı iyice azalmıştır. Bu azalma, teknik normun kültürel baskınlığıdır.
—
Sonuç: teknik sorudan toplumsal okuma
Teknik yanıt: 1 gros = 0,003824 kilogram (yaklaşık 3,824 gram). [1]
Fakat bu teknik bilgi, toplumsal dokularla örtüşür. Ölçü sistemleri normlarla, cinsiyet rolleriyle, kültürel pratiklerle iç içe geçer. Erkeklerin teknik ölçü alanına yöneldiği kabul edilirken, kadınların evsel ölçüler dünyasında kalması toplumsal rollerin pekişmesini sağlar. Ölçü standardizasyonu, modern devletin kurumsal gücünün bir tezahürüdür.
Okuyucu olarak sizi şu sorularla bırakmak isterim:
– Evde bir tarifte kullandığınız ölçüleri düşündüğünüzde, kaçını modern standart (kg, litre) kaçını geleneksel ya da günlük kullanım ölçüsüyle ifade edersiniz?
– Ölçü birimleriyle cinsiyet rolleri arasında bir bağ hissettiniz mi? Örneğin mutfakta ölçü kullanımıyla teknik hesaplama alanı arasında nasıl bir ayrım kurdunuz?
– Toplumsal normların biçimlendirdiği ölçü anlayışından hangi ölçü birimlerini sorgulamak istersiniz?
Bu sorular üzerine düşünmek, teknik bilginin ötesine geçip ölçünün toplumsal izlerini görmeyi sağlar.
—
Sources:
[1]: https://www.convertunits.com/from/gros/to/kilogram?utm_source=chatgpt.com “Convert gros to kilogram – Conversion of Measurement Units”
[2]: https://www.convertunits.com/from/kg/to/gros?utm_source=chatgpt.com “Convert kg to gros – Conversion of Measurement Units”